توراسنتز چیست؟

 

🔹 توراسنتز چیست؟ توراسنتز یک روش پزشکی تشخیصی و درمانی است که برای خارج کردن مایع یا هوا از فضای پلور (فضای بین ریه‌ها و دیواره قفسه سینه) انجام می‌شود. این روش معمولاً برای تشخیص یا درمان بیماری‌هایی مانند تجمع مایع (پلورال افیوژن) یا هوا (پنوموتوراکس) در فضای پلور کاربرد دارد.

 

🔹 اندیکاسیون‌ها (موارد کاربرد توراسنتز)

   1. تشخیص علت پلورال افیوژن: 

– بررسی مایع برای افتراق بین افیوژن ترانسودا (ناشی از نارسایی قلبی، سیروز) و اگزودا (ناشی از عفونت، سرطان، التهاب)

– نمونه‌برداری از مایع پلور برای آزمایش‌های میکروبیولوژیک، سلولی، شیمیایی و پاتولوژیک

2. درمان:

– تخلیه مایع اضافی برای کاهش فشار روی ریه‌ها و بهبود تنفس

– تخلیه هوا در صورت پنوموتوراکس (جمع شدن هوا در فضای پلور)

– کاهش درد و فشار ناشی از تجمع مایع یا هوا

 

🔹 آناتومی و انتخاب محل ورود

– محل ورود معمولاً بین دنده‌های 7 تا 9 در خط میداسکاپولار یا خط میدکلاویکولار انتخاب می‌شود تا از آسیب به اندام‌های داخلی جلوگیری شود.

– باید از محل عروق بزرگ و اعصاب بین دنده‌ای دوری شود.

 

🔹 جزییات تکمیلی و پیشرفته توراسنتز

 

 1. ارزیابی قبل از انجام توراسنتز

1.1 بررسی مایع پلور با سونوگرافی 

– سونوگرافی پلور به عنوان استاندارد طلایی جهت تعیین محل دقیق جمع شدن مایع و کاهش خطرات روش استفاده می‌شود

– کمک به تعیین حجم مایع و تشخیص مایع loculated (چسبندگی‌های داخل پلور)

– امکان هدایت دقیق سوزن (Ultrasound-guided thoracentesis) که عوارض را به شدت کاهش می‌دهد

 

 1.2 ارزیابی آزمایشگاهی 

– بررسی کامل آزمایش‌های انعقادی: PT, PTT, INR

– شمارش پلاکت‌ها و اصلاح اختلالات خونریزی‌دهنده

– در صورت مصرف داروهای ضدانعقاد یا ضدپلاکت، باید مدیریت دقیق طبق پروتکل‌های بالینی صورت گیرد

توراسنتز چیست؟

🔹 تکنیک‌های پیشرفته انجام توراسنتز

2.1 استفاده از کاتترهای پلاستیکی (Chest Catheter) 

– در مواردی که نیاز به تخلیه مایع طولانی‌مدت وجود دارد، استفاده از کاتترهای نرم پلاستیکی به جای سوزن ساده توصیه می‌شود

– این کاتترها قابلیت تخلیه مکرر و کاهش آسیب به بافت‌های اطراف را دارند

 2.2 توراسنتز تحت هدایت تصویری 

– علاوه بر سونوگرافی، در موارد خاص از CT-guided thoracentesis استفاده می‌شود، مخصوصاً در مایعات loculated یا دسترسی دشوار

– افزایش دقت و کاهش خطرات ناشی از ورود نادرست سوزن

 

🔹 3. تحلیل تخصصی مایع پلور

مایع پلور پس از نمونه‌برداری باید به صورت تخصصی تجزیه و تحلیل شود:

– شاخص لایت (Light’s criteria): برای افتراق ترانسودا از اگزودا

– غلظت پروتئین و LDH: افزایش در اگزودا

– آزمایش سلولی: شمارش گلبول‌های سفید و قرمز، بررسی نوع سلول‌ها (نوتروفیل، لنفوسیت، ائوزینوفیل)

– کشت میکروبی: جهت تشخیص عفونت باکتریال، سل و قارچ

– سیتولوژی: بررسی وجود سلول‌های سرطانی

– آزمایشات اختصاصی: مثل ADA برای تشخیص سل، کراتینین برای افتراق افیوژن ادراری و غیره

 

🔹 توراسنتز: نحوه انجام و مراقبت‌ها

 3. مراحل انجام توراسنتز

 3.1. آماده‌سازی بیمار 

– گرفتن شرح حال دقیق و معاینه بالینی کامل

– اطمینان از عدم وجود اختلالات انعقادی (PT, PTT, INR)

– گرفتن رضایت آگاهانه از بیمار

– بیمار در حالت نشسته با خم شدن به جلو یا نیمه نشسته قرار می‌گیرد تا فضای بین دنده‌ها بازتر شود

3.2. ضدعفونی و بی‌حسی 

– پوست محل ورود با محلول‌های ضدعفونی‌کننده (کلرهگزیدین یا ید) کاملاً تمیز می‌شود

– بی‌حسی موضعی با لیدوکایین تزریق می‌شود تا درد کاهش یابد

 3.3. ورود سوزن و تخلیه مایع 

– پزشک با استفاده از سوزن مخصوص (معمولاً 18-20 gauge) وارد فضای پلور می‌شود

– مایع به آرامی با سرنگ کشیده یا با اتصال به سیستم مکش تخلیه می‌شود

– نمونه مایع برای آزمایش‌های آزمایشگاهی (سلولی، شیمیایی، میکروبیولوژیک، سیتولوژیک) جمع‌آوری می‌شود

 3.4. پایان کار 

– سوزن خارج شده و محل ورود پانسمان می‌شود

– معمولاً عکس رادیولوژی قفسه سینه بلافاصله پس از انجام توراسنتز جهت بررسی وجود پنوموتوراکس انجام می‌شود

 

🔹 مدیریت عوارض پیشرفته

 4.1 پنوموتوراکس 

– در صورت بروز پنوموتوراکس کوچک، ممکن است نیاز به درمان خاص نباشد و بیمار تحت نظر بماند

– پنوموتوراکس بزرگ‌تر نیاز به گذاشتن درن قفسه سینه (Chest tube) دارد

 4.2 خونریزی 

– خونریزی شدید نادر است ولی در صورت بروز باید سریعاً کنترل شود

– در بیماران با اختلالات انعقادی یا مصرف داروهای رقیق‌کننده، باید قبل از انجام توراسنتز اصلاح وضعیت صورت گیرد

 4.3 عفونت 

– رعایت اصول استریلیته بسیار حیاتی است

– در صورت بروز عفونت، درمان آنتی‌بیوتیکی مناسب شروع می‌شود

توراسنتز چیست؟

🔹 توصیه‌های تحقیقاتی و نوین

– استفاده از روش‌های کم تهاجمی: مثل thoracoscopy به جای توراسنتز در موارد پیچیده

– پایش بیومارکرهای مایع پلور: جهت تشخیص زودهنگام بیماری‌های خاص (مثلاً مارکرهای تومورال)

– توسعه پروتکل‌های استاندارد: برای کاهش عوارض و افزایش دقت تشخیص

 

 🔹 مراقبت‌های قبل از توراسنتز

– ارزیابی کامل بیمار: 

– اطلاع‌رسانی کامل به پزشک درباره داروهای مصرفی، حساسیت‌ها و بیماری‌های زمینه‌ای 📝

– بررسی وضعیت انعقادی خون و اصلاح اختلالات در صورت وجود

– عدم مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین یا وارفارین بدون مشورت پزشک ⚠️

– خودداری از خوردن و آشامیدن حداقل چند ساعت قبل از انجام در صورت توصیه پزشک 🚫🍽️

– آماده‌سازی روانی بیمار: 

– آرامش و همکاری کامل با تیم درمانی برای کاهش استرس و موفقیت انجام روش 😊

– توضیح کامل مراحل انجام و عوارض احتمالی برای کاهش اضطراب

– آمادگی تجهیزات: 

– تهیه وسایل استریل و آماده‌سازی محل انجام

 

🔹 5. مراقبت‌های پس از انجام توراسنتز

– نظارت بالینی: 

– بررسی علائم حیاتی، وضعیت تنفسی و درد قفسه سینه

– کنترل محل ورود: 

– بررسی برای تورم، قرمزی، خونریزی یا ترشح

– عکس‌برداری قفسه سینه: 

– برای رد پنوموتوراکس یا تجمع مجدد مایع

– آموزش بیمار: 

– هشدار درباره علائم خطر مانند تنگی نفس ناگهانی، درد شدید، تب، خونریزی و ضرورت مراجعه سریع

– عدم انجام فعالیت سنگین: 

– توصیه به استراحت نسبی حداقل 24 ساعت

 

توراسنتز چیست؟

🔹 6. عوارض احتمالی توراسنتز

– پنوموتوراکس:

– ورود هوا به فضای پلور و ایجاد فشار روی ریه

– خونریزی:

– آسیب به عروق بین دنده‌ای

– عفونت:

– عفونت محل ورود یا پلور

– درد موضعی و ناراحتی: 

– معمولاً با بی‌حسی موضعی کنترل می‌شود

– برادی‌کاردی یا واکنش وازوواگال: 

– ناشی از درد یا اضطراب

 

🔹 7. نکات کلیدی و توصیه‌ها

– قبل از انجام، بیمار باید درباره سابقه بیماری‌ها، داروهای مصرفی و حساسیت‌ها به پزشک اطلاع دهد.

– انجام توراسنتز باید توسط پزشک متخصص و در شرایط استریل انجام شود

– ارزیابی دقیق قبل از انجام جهت پیشگیری از عوارض حیاتی است

– نمونه‌برداری صحیح و ارسال به آزمایشگاه معتبر جهت تشخیص دقیق بیماری

– پیگیری منظم پس از انجام جهت اطمینان از بهبود کامل و عدم بروز عوارض

– آموزش کامل بیمار درباره مراقبت‌های پس از انجام و علائم هشداردهنده

– پس از انجام توراسنتز، بیمار باید به علائم غیرطبیعی مانند تنگی نفس شدید، درد قفسه سینه یا تب توجه کند و در صورت بروز آن‌ها به پزشک مراجعه نماید.

 

🔹 8. نکات کلیدی پرستاری 📝

– پیگیری دقیق حجم مایع تخلیه شده: 

– جلوگیری از تخلیه بیش از 1.5 لیتر در یک جلسه برای پیشگیری از ادم ریه و شوک ریه‌ای 💧

– مستندسازی کامل: 

– ثبت محل ورود، حجم مایع تخلیه شده، علائم بالینی و هرگونه عارضه مشاهده شده 🗂️

– همکاری تیمی: 

– ارتباط مستمر با پزشک و سایر اعضای تیم درمانی برای تصمیم‌گیری سریع و به‌موقع 🤝

– رعایت کامل اصول استریلیته: 

– کاهش ریسک عفونت و بهبود روند درمان 🧴🧤

 

نمونه فرآیند پرستاری ساده توراسنتز